Taariikhda dunida qiso waliba meel bay ka bilaabantaa islajeerkaasna meel kale ayey ku dhammaataa.

Sooyaalka dunida waxaa waara dadka taariikhda wanaagsan ka taga, ummad waliba waxa ay leedahay cid ay ku dayato ama hiigsato. Innaga waxa role model inoo ah Nabi Muxamed SCW iyo saxaabadii barakeysnayd, haddii intaas laga soo tago waxaa soomaali ahaan halyey inoo ah oo illaa immika bogaga taatiikhda ku sajjilan Axmed Ibraahim Alqaazi oo Axmed-Gurey loo yaqaanno.

Waxa kale oo bogaga taariikhda inoogu jira Maxamed Cabdulle Xasan oo Sayid Maxamed ku magac dheeraa. Waxa sidoo kale Sooyaalka inoogu jira Maxkamadihii islaamiga ahaa balse markii dambe badankood la habaabiyey haddana waxa shumac ifaya inoo ah shabaabka.

Haddaba shacbigeennu siduu shabaabka u arkaa?.

Akhristow inta aanad qoraalkan dhammeysan bal horta su’aashaa ka jawaab.

Wakhti laga joogo sannado badan oo badan ayaa waxa magaalo ku noolaa shacab aad u badan iyo boqor qiimo badnaa. Boqorku waxa uu loollan kula jirey qolyo qawleysato ahaa islamarkaana doonayey in ay shacabka ka lumiyaan jahada fiican ee boqorku u wado.

Wakhti dambe ayay abaar xuni dhacday magaaladiina way harraadey ilaahayna waxa uu magaaladii ka dillaaciyey laba ceel, mid qofkii cabbaaba waa uu ku cilladoon jirey midna qofkii ka cabbaa waxba kuma noqon jirin.

Midi magaalada wuu ka yara durugsanaa midna wuu ku dhexyaalley. Dadkii caammada ahaa oo dhammi waxa ay ka cabbeen toggii magaalada u dhawaa balse lagu xanuunsan jirey, halka boqorkii iyo intii la socotey ay markasta ugu baaqayeen shacabka in ay u samraan socodka islamarkaana ay yimaaddaan ceelka biyaha fiican leh. Ugu dambayn dadkii oo dhami waa ay jirradeen laakiin boqorkii waa miyir qabey, dabeeto qolyihii qawlaysatoda ahaa baa boqorkii talo ugu yimid waxa aaney u sheegeen in uu ceelka magaalada ku yaalla ka cabbo kadibna u noqdo sida shacabka oo kale. Taasoo macnaheedu ahaa "Waad maamuli kartaa shacabka haddii aad sidooda oo kale noqoto misana aad yeesho sida ay yeeleen”.

Hadda shacabkeennan soomaaliyeedow waxa aynu u muuqannaa kuwo ceel qarriban ka cabbey islamarkaana waxgaradkii diiddan balse qofkasta oo caqli lehi waa garanayaa halka ay inoogu jiraan dhallinta halgameysaa, xattaa haddii ay yar yihiin macno maleh sababtoo ah asxaabtuba marbey afraad kooban ahaayeen.

Wadaadada halgamayaa waxa ay leeyihiin mustaqbal fiican laakiin shacabkeenna ayaa u badan dad aan wax fahamsanayn amaba la qabsadey dhaqanno dib inoo ridaya, waxa jirta in mar madaxweyne reer madagaskar ahi uu khudbad u jeediyey dadkiisa waxa aanu yidhi "Shacabka madagaskar waa dad daacad ah oo hawlkar ah, laakiin waxa jira dhaqammo aynu qabatinney oo wanaaga iyo dawladnimada inaga hortaagan...Waxa jira qabiillo reer madagaskar ah oo haddii ninka qoysku dhinto xoolihiisa oo dhan la dabarjaro, tusaale ahaan: Ninka dhinta isaga oo ay u joogaan 100 neef oo lo’ ah, waa la dilaa boqolkaasba isagoo reerkiisu ka faro madhan yahay”.

Haddaba inkasta oo aynaan gaadhin heerkaas haddana dhaqammada foosha xun ee inala dagey waxa kamid ah qabyaaladda. Wakhtigii gumeystuhu joogey ayaa nin soomaaliyeed oo gaaloobey uu xisbi furtay, haddii la weydiiyey yaa kuu codeyn doona illeen dadkan isku diin ma tihidine wuxu yidhi "Dadkan diin wax ka weyn baa naga dhexeeya oo waxa ay aaminsan yihiin qabiilka”. Ilaahay qabiilka ha inaga koriyo shamaca diimeed ee inoo baxayana dalka ha inoogu baahiyo, shacabka aan anigu kamidka ahayna ilaah xaqqa ha fahamsiiyo. Ugu dambayn dhallinta halgameysa waxaan leeyahay.

 

Cadowgaagu duurkiyo, hadduu doogga cawskiyo

dareemada ka badan yahay, adiguna dab baad tahay

Digo shidan hadduu yahay, adna daad socdaad tahay

damal adag hadduu yahay, adna danab dhacaad tahay

Baaruudda duushiyo, Dubbe culus hadduu yahay

Derbi soo ceshaad tahay

Mugdi lagu dayoobiyo, gudcur dama hadduu yahay

qorrax duluca furatiyo, dayax buuxsamaad tahay

Hadduu aw dillaaliyo, qalin duurre faalshiyo

yahay fiqi dammiinana, cilmi durugsan baad tahay

Dulin dhiigga miirtiyo, dulmi hilan hadduu yahay

xaq dillaacay baad tahay

Nin qabiil daftiisiyo, sita daramalkiisoo

ku dan qaba hadduu yahay, qaran dawladaad tahay

haddey daana daaniyo, Dawliil ku heesaan

waxyi soo degaad tahay

Inta dunidu raarkiyo, deyrka hoose leedahay

qof dulmani ku nool yahay, ilays daaran baad tahay.

Wabillaahi Tawfiiq

W/Q: Wadaadyare Xaashi